โรคท้องร่วงเกิดได้จากหลายสาเหตุ เชื้อโปรโตซัวเป็นสาเหตุหนึ่งที่สำคัญ ซึ่งสามารถป้องกันและรักษาได้ เชื้อโปรโตซัวที่ทำให้เกิดโรค อุจจาระร่วง ได้แก่ เชื้ออะมีบา (Amoeba) เชื้อไกอาเดีย (Giardia) และเชื้อในกลุ่มคอกซิเดีย (Coccidia) |
|
เชื้ออะมีบา (Amoeba) |
เชื้ออะมีบา ก่อให้เกิดโรคอุจจาระร่วง (เชื้อบิดมีตัว Entamoeda histolytica) อาศัยอยู่ในลำไส้ใหญ่ ทำให้เกิดแผลในลำไส้ใหญ่และสามารถผ่านเข้าไปในกระแสเลือด ทำให้เกิดโรคฝีบิดในตับ ปอด สมอง
คลิกเพื่อดูรูปวงจรชีวิต Amoeba ครับ |
|
ลักษณะพยาธิ |
|
|
รูปพยาธิ Entamoeba histolytica ระยะ trophozoite
ขนาด 8-30 ไมครอน ดูจากอุจจาระสดโดยใช้น้ำเกลือนอร์มัล
เป็นระยะที่มีการเติบโตกินอาหาร และมีการเคลื่อนไหว
โดยอาศัยขาเทียม (pseudopodia) จะเห็นเม็ดเลือดแดง
ที่พยาธิกินเข้าไปอยู่เป็นจำนวน มากใน cytoplasm ไม่เห็นนิวเคลียส |
|
|
|
|
รูปพยาธิ E.histolytica ระยะ trophozoiteได้จากการเพาะเลี้ยงในอาหาร |
|
|
|
|
รูปพยาธิ E.histolytia ระยะ trophozoite ย้อมด้วยสี trichrome
จะเห็นนิวเคลียส 1 อัน และเม็ดเลือดแดงที่เกินเข้าไปเป็นจำนวนมากในนิวเคลียสจะเห็น
karyosome ขนาดเล็กอยู่ตรงกลาง ละมี periphera chromatin
ขนาดเท่าๆกันอยู่รอบชิดขอบด้านในนิวเคลีย |
|
|
|
|
รูปพยาธิ E.histolytica ระยะ tropho zoite ย้อมด้วยสี iron-hematoxylin ทำให้เห็นเม็ดเลือดแดงและนิวเคลียสสีดำ |
|
|
|
|
รูปพยาธิ E.histolytica นะยะ cystดูจากอุจจาระสดโดยใช้น้ำเกลือนอร์มัล จะเห็นรูปร่างกลม ขนาด 10-20 ไมครอน ลกษณะใสอาจเห็น chromatoid body ซึ่งมีสีเขียวอ่นเป็นแท่งยาวหัวมนท้ายมน ไม่เห็นนืวเคลียส |
|
|
|
|
รูปพยาธิ E.histolytica ระยะ cyst ย้อมด้วย iodine จะเห็นดป็นสีเหลือง อาจเห็นนิวเคลียสจำนวน 1-4 อัน ขณะที่เป็น cyst พยาธิสะสมอาหารจำพวก protein ในรูป chromatoid body ซึ่งไม่ติดสีของ iodine ส่วนอาหารจำพวก carbohydrate จะอยู่ในรูป glycogen mass ซึ่งติดสีของ iodine เห็นเป็นสีเหลือง |
|
|
|
|
รูปพยาธิ E.hustolytica ระยะ cyst ที่มี 1 และ 2 นิวเคลียส ย้อมด้วยสี trichrome เห็นนิวเคลียสชัดเจน chromatoid body ติดสีม่วง ส่วน glycogen mass ไม่ติดสีจะเห็นเป็นช่องว่าง |
|
|
อาการ |
ถ้าเชื้ออยู่ในลำไส้ใหญ่ ทำให้เกิดโรคบิดมีตัว (Amoebic dysentery) จะมีอาการปวดเบ่ง อุจจาระเป็นมูกเลือด มีกลิ่นเหม็นเหมือนกุ้งเน่า มีไข้ต่ำ ถ้าเชื้อกระจายไปทำให้เกิดโรคฝีบิดในอวัยวะต่างๆ จะมีอาการผิดปกติ ของอวัยวะนั้นๆ |
|
เชื้อไกอาเดีย (Giardia) |
เชื้อไกอาเดีย (Giardia intestinalis ชื่อเดิมคือ Giardia lamblia) อาศัยอยู่ในลำไส้เล็กส่วนต้นของคนและสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมบางชนิด คลิกเพื่อดูรูปวงจรชีวิต Giardia ครับ
|
|
ลักษณะพยาธิ |
|
|
รูปพยาธิ Giardia lamblia ระยะ trophozoitr ย้อมด้วนสี Giemsaขนาดยาว 9-21 ไมครอน กว้าง 5-15 ไมครอน ปลายด้านหน้ากลมมนด้านหางเรียวแหลม มีนิวเคลียส 2 อัน karyosome ขนาดใหญ่ไม่มี peripheral chromatin มีหนวด (flagella) 4 คู่ มี median body(parabasal body) เป็นแท่งโค้ง 2 อัน |
|
|
|
|
รูปพยาธิ G. lamblia ระยะ trophozoite ย้อมด้วยสี trichrome เห็นนิวเคลียส 2 อัน และเห็น median body |
|
|
|
|
รูปพยาธิ G.lamblia ระยะ trphozoite ย้อมด้วย
iodine จะเห็นด้านล่างเว้าเป็น sucking disc |
|
|
|
|
รูปพยาธิ G.lamblia ระยะ cysl ย้อมด้วย iodine เห็นสีเหลืองหรือสีน้ำตาลอ่อนเมื่อออกมา
กับอุจจาระใหม่ๆ จะมีนิวเคลียส 2 อัน ถ้าcyst ที่เจริญเต็มที่จะมีนิวเคลียส 4 อัน ในรูปเห็นนิวเคลียสไม่ชัด เห็น axoneme ผ่านตามยาว |
|
|
|
|
รูปพาธิ G. lamblia ระยะ cyst ย้อมด้วย iodine เห็นสีเหลืองหรือสีน้ำตาลอ่อนเมื่ออกมากับอุจจาระใหม่ๆ จะมีนิวเคลียส 2 อัน ถ้า cyst ที่เจริญเต็มที่จะมีนิวเคลียส 4อัน ในรูปเห็นนิวเคลียสไม่ชัด เห็น axoneme ผ่านตามยาว |
|
|
|
|
รูปพยาธิ G.lamblia ระยะ cystย้อมด้วยสี trichromeเห็นผนังของ cyst แยกจากส่วน cytoplasm ได้ชัดเจนมีนิวเคลียส 4 อัน aonemeเป็นเส้นผ่านตามยาวของcyst ติดสีน้ำเงิน
และ median bodyเป็นเส้นโค้งติดสีน้ำเงิน |
|
|
อาการ |
ผู้ป่วยส่วนใหญ่เป็นเด็กอายุระหว่าง 4-12 ปี มีอาการท้องอืด ท้องเสีย อุจจาระเหลว
มีกลิ่นเหม็นบูด ลักษณะลอยเพราะมีไขมัน เด็กที่ป่วยเรื้อรังอาจเกิดภาวะขาดสารอาหารและเจริญเติบโตช้า |
|
เชื้อในกลุ่มคอกซิเดีย (Coccidia) |
เชื้อในกลุ่มคอกซิเดีย (Coccidia) ที่ก่อให้เกิดโรคอุจจาระร่วง เชื้อเหล่านี้ได้แก่
Cryptosporidium, Cyclospora, Isospora และพวก Microsporidia ส่วนใหญ่เป็นเชื้อฉวยโอกาสในผู้ป่วยที่ภูมิคุ้มกันบกพร่อง
คลิกเพื่อดูรูปวงจรชีวิต Coccidia ครับ |
|
ลักษณะพยาธิ |
|
|
รูปพยาธิ Cryptosporidium spp. ระยะ oocyst จากอุจจาระย้อมด้วยวิธีmodified acid-fast stain ขนาดดล็ก 4-5 ไมครอน ติดสีแดง ใน oocyst มี sporozoite 4 ตัว รูปร่างคล้ายพระจันทร์เสี้ยวหรือกล้วยหอม(ถ้าดูอุจจาระสดด้วยน้ำเกลือนอร์มัล จะเห็นเป็นลักษณะกลมวาวๆ แยกจากพยาธิตัวอื่นไม่ได้) |
|
|
อาการ |
ในผู้ป่วยภูมิคุ้มกันบกพร่องจะมีอาการถ่ายอุจจาระเรื้อรัง และเกิดภาวะขาดสารอาหารได้ |
|
การวินิจฉัย |
ตรวจอุจจาระเพื่อหาเชื้อที่เป็นสาเหตุของโรค |
|
การติดต่อ |
เชื้อเข้าสู่ร่างกายโดยการปนเปื้อนอาหารหรือน้ำดื่ม ทำให้เกิดโรคอุจจาระร่วง และเชื้อออกมากับอุจจาระ ติดต่อสู่คนได้ |
|
การรักษา |
เมื่อมีอาการควรพบแพทย์ เพื่อตรวจวินิจฉัยและรักษา |
|
การป้องกัน |
รับประทานอาหารที่ปรุงสุกด้วยความร้อนและดื่มน้ำที่สะอาด เช่น น้ำต้มสุก ล้างมือให้สะอาดก่อนรับประทานอาหาร ถ่ายอุจจาระลงในส้วมที่ถูกสุขลักษณะ |
|